ZESPÓŁ DWORCA KOLEI NADWIŚLAŃSKIEJ W DĘBLINIE Z 2. POŁ. XIX I 1. POŁ. XX W.
Historia i prezentacja dęblińskiego dworca kolei Nadwiślańskiej.Powstanie dęblińskiego dworca kolejowego przypada na lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte XIX wieku, rozbudowanego w latach czterdziestych XX wieku.
Budowa zespołu dworca Kolei Nadwiślańskiej w Dęblinie związana była z realizacją inwestycji zaliczanej do jednej z najważniejszych ze względów strategicznych oraz komunikacyjnych między Królestwem Polskim i centralnymi ośrodkami w Rosji w XIX wieku w porozbiorowej Polsce. Kolej ta miała przebiegać od granicy z Prusami na północy przez twierdze w Modlinie, Warszawie i w Dęblinie, a następnie dalej na południowy wschód przez Lublin do Kowla na Białorusi. Trasę tą uzupełniła odnoga do Brześcia Litewskiego poprowadzona przez Łuków.
Dopełnieniem powstałego węzła kolejowego w Dęblinie, była wybudowana w 1885 roku kolej Iwangorodzko-Dąbrowska poprowadzona w kierunku zachodnim do Dąbrowy Górniczej.
Jednym z chronionych obiektów jest budynek dworca. Część wschodnia dworca drewniana, jednokondygnacjowa, dziewiętnastoosiowa, oszalowana, zbudowana na planie bardzo wydłużonego prostokąta z dwiema symetrycznie rozmieszczonymi potężnymi facjatami przykrytymi czterospadowym dachem. Nad częściami skrajnymi i środkową przykryta dwuspadowym dachem z blachy ocynkowanej.
Część zachodnia dworca, murowana, dwukondygnacjowa, czteroosiowa, przykryta dwuspadowym dachem z blachy ocynkowanej.
Na uwagę zasługuje także dawna parowozownia oraz budynek zarządu kolei, tak zwany „Belweder”.
W bezpośrednim sąsiedztwie stacji przy ulicy Dworcowej znajdują się warte uwagi budynki mieszkalne, pierwotnie przeznaczone dla rodzin wyższych rangą kolejarzy.
Trzy z nich identyczne, murowane o charakterze willowym, dwukondygnacjowe, kryte dachami mansardowymi o bogatej artykulacji fasady.
Charakter willi mają także sąsiednie trzy drewniane budynki szalowane ozdobnie z altanami, przykryte czterospadowym dachem z blachy ocynkowanej.
Oprócz wymienionych budynków na uwagę zasługują zabytkowe urządzenia techniczne stacji. Są nimi obok starej parowozowni z końca XIX wieku, także nowa wybudowana w latach czterdziestych XX wieku, dwie wieże ciśnień, wiadukt kratowy, nastawnia, dróżnicówka oraz hydranty żurawiowe.
Źródło: Krzysztof Karbowski, Dęblin. Walory krajoznawczo-turystyczne., 2003.
Aktualizacja i korekta: Krzysztof Karbowski, Dęblin 2015.
